برآورد تراکم جمعیت و استفاده از زیستگاه هوبره آسیایی (chlamydotis macqueenii) در دشت عباس آباد نائین

هوبره آسیایی (chlamydotis macqueenii) یکی از گونه های باارزش مناطق بیابانی و نیمه بیابانی است که به عنوان گونه ای آسیب پذیر توسط اتحادیه جهانی حفاظت، فهرست شده است. در دهه اخیر جمعیت هوبره در اکثر مناطق پراکنش آن کاهش یافته است. تخریب زیستگاه مهمترین دلیل این کاهش جمعیت هوبره در مناطق زمستان گذرانی و جوجه آوری است. ایران از جمله کشورهایی است که سالانه پذیرای جمعیت های بزرگ زمستان گذران این گونه می باشد. با وجود این اطلاعات اندکی در مورد فراوانی این گونه در دشت های مرکزی ایران وجود دارد. آگاهی از تراکم جمعیت و نیازهای زیستگاهی گونه های در معرض خطر، از جهت حفاظت و برنامه ریزی بلند مدت برای آنها کاملا ضروری است. هدف از این مطالعه، برآورد تراکم جمعیت و استفاده از زیستگاه هوبره در پناهگاه حیاتوحش عباسآباد نائین بوده است. در این مطالعه با استفاده از روش های نمونه برداری فاصله ای (ترانسکت خطی)، برآورد تراکم جمعیت و استفاده از زیستگاه هوبره در قسمتی از شمال پناهگاه حیات وحش عباس آباد نائین به نام دشت عباس آباد و در مساحتی معادل 31500 هکتار صورت پذیرفت. نتایج نشان داد که تراکم هوبره ها 34/0 (با حدود اعتماد 21/0 تا 57/0) فرد در کیلومترمربع است. برای مطالعه نحوه استفاده از زیستگاه، دشت عباس آباد بر اساس نوع پوشش گیاهی، به سه تیپ زیستگاهی درمنه، درمنه– قیچ و تاغ تقسیم شد. سپس با استفاده 60 پلات با ابعاد 10×10 متر مربع که بطور تصادفی مستقر شدند، متغیرهای زیستگاهی شامل غنای گونه ای، درصد پوشش گونه های گیاهی و درصد متغیرهای خاک اندازه گیری شد تا متوسطی از ساختار زیستگاه به دست آید. درصد پوشش گیاهی در این تیپ ها به ترتیب برابر با 11/0 ± 6/8 ، 14/0 ± 7/10 و 12/0 ± 6/8 درصد بود. در تمام نقاط حضور هوبره و نقاط وجود نمایه فضولات نیز پلات ها مستقر شدند و به فاصله حدودا 500 متری از آنها پلات های جفتی قرار گرفت. نتایج استفاده از زیستگاه نشان داد که تراکم فضولات هوبره در تیپ زیستگاهی درمنه- قیچ کمتر از درمنه زار و تاغ زار بود. و می توان گفت هوبره در مقیاس خرد مناطقی را ترجیح می دهد که درصد پوشش گیاهی پائین تری داشته باشند. علاوه بر داده های جمع آوری شده، به منظور درک بهتر از وضعیت تراکم گونه، داده های خام جمع آوری شده توسط همامی و همکاران در سال 86 مورد تجزیه و تحلیل قرارگرفت. این داده ها از 15 دشت در محدوده شهرستان های نائین، خوروبیابانک و اردستان، به مساحت کلی بالغ بر 200هزار هکتار جمع آوری شده بود. دشت ها بر اساس نوع پوشش گیاهی در سه تیپ زیستگاهی درمنه، قیچ- درمنه و تاغ مرتب شدند و تراکم هوبره در هر تیپ به دست آمد. نتایج نشان داد که تراکم هوبره در تیپ زیستگاهی درمنه 5/0 (با حدود اعتماد 32/0 تا 76/0)، در درمنه- قیچ 47/0 ( با حدود اعتماد 32/0 تا 7/0) و در تاغ برابر با 26/0 ( با حدود اعتماد 15/0 تا 45/0) فرد در هر کیلومترمربع می باشد. داده های دشت عباس آباد در سال 86 هم بطور جداگانه تحلیل شد تا با نتایج سال 88 مقایسه گردد. نتایج نشان داد که تراکم هوبره در سال 86 در دشت عباس آباد 61/0 (با حدود اعتماد 36/0 تا 03/1) فرد در هر کیلومترمربع بوده است. علاوه بر آن اندازه گروه ها نیز از 8/2 هوبره در سال 86 به 68/1 هوبره در سال 88 رسیده است. عمده ترین دلیل کاهش تراکم و کوچک تر شدن اندازه گروه ها می تواند سرمای شدید زمستان 86 باشد که طی آن هوبره ها بطور وسیعی از بین رفتند. افزایش سطح منطقه حفاظت شده، افزایش تعداد محیطبانان مخصوصا در فصل جوجه آوری می تواند در بهبود حفاظت از این گونه در منطقه مورد مطالعه موثر باشد.